Ngay từ năm 1972, Hoàng Trần Cương đã nhận được giải thưởng cao của Tạp chí Văn nghệ Quân đội, không phải tác phẩm thơ mà là văn xuôi: Ký sự Hạnh phúc hôm nay(in năm 1971). Cùng năm ấy, Nhà xuất bản Lao động xuất bản tập truyện ngắn Dư âm (in năm 1976) của Hoàng Trần Cương. Văn xuôi của Hoàng Trần Cương hồi chiến tranh nhiều chi tiết chắt lọc, lạ lẫm, được thốt lên từ một giọng khá điềm tĩnh chứ không hồi hộp quá như thơ anh sau này.

(Lý luận văn học): Trong việc mô tả lịch sử văn học theo quan điểm chính thống hiện nay, vấn đề Nhân văn – Giai phẩm không phải là đề tài “cấm” nhưng vẫn “kỵ”, một ám ảnh vô lý, vì hầu hết các nhà văn trong phong trào đó đã được khôi phục, nhiều người được nhận, (truy nhận) Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, một số được giải Hồ Chí Minh. Hiện thời, những công trình quy mô và chuyên sâu về đề tài này lại thuộc về các nhà nghiên cứu nước ngoài. Các tác giả nước ngoài có nhiều thế mạnh, nhưng dù sao vẫn thiếu sự hiểu biết của “người trong cuộc”, nhất là đối với một sự kiện cách nay hơn nửa thế kỷ trong không gian văn hóa Việt Nam vốn nhiều “tuế toái”. Vừa rồi học giả Mỹ – Peter Zinoman, Giáo sư Khoa lịch sử ở Đại học Berkeley – có cho xuất bản một cuốn sách về phong trào NVGP, nhân để trao đổi với nhà nghiên cứu Mỹ tác giả Trương Quang Đệ trong nước có công bố bài viết dưới đây. Thấy trong bài có một số ý kiến gợi mở hợp lý, chúng tôi cho đăng lại để các nhà nghiên cứu lịch sử văn học Việt Nam cùng suy ngẫm (có cắt bỏ một số đoạn khó kiểm chứng).